Iraanse kunstenaar schildert koninklijk portret in AZC Wageningen

Na zes maanden van hard werken legt de Iraanse vluchteling Amir Idrisi de laatste hand aan een levensgroot portret van koning Willem-Alexander en koningin Maxima.

Met het schilderstuk wil Amir zijn waardering uiten voor de manier waarop Nederland asielzoekers uit Iran heeft opgevangen.

Door Sina Motamed Rad

Amir Edrisi (38) komt uit Teheran. Al op zijn achtste zat hij met penselen te spelen om gevoel te krijgen voor kleur en compositie. Zijn talent scherpte hij aan door de grote meesters uit de klassieke schilderkunst te kopiëren en later een opleiding te volgen aan de Hogeschool voor de Kunsten. Zijn figuratieve en surrealistische stijl lijkt nog het meest op zijn grote voorbeeld, de Spaanse schilder Salvador Dali. Amir begon steeds meer op te vallen, tot aan de hoogste kringen toe.

Hij kreeg van de Iraanse autoriteiten zelfs het verzoek om portretten te tekenen van leiders van de Islamistische Republiek. Ayatollah Khomeini en Ayatollah Ali Khamenei zouden op een twintig meter hoge muur moeten worden afgebeeld. Maar Amir besloot er niet op in te gaan. Als kunstenaar had hij geen motief, geen leidend thema. En als christen zou hij in gewetensnood komen.

Worstelen met het regime

In Iran worstelen veel kunstschilders en filmmakers met de beperkingen die het regime hen oplegt. Het is voortdurend op eieren lopen – wat kan wel, wat niet? – en zich aanpassen aan de dominante religieuze uitingsvormen. Zo is in galerieën een portret van vrouwen zonder sluier verboden. Bovendien is hun werk vogelvrij. Uit ateliers worden regelmatig stukken ontvreemd om later op te duiken in de media. Was dit nog wel het land waar kunstenaar de vleugels konden uitslaan, de samenleving een spiegel voorhouden, mensen aan het denken zetten?

Amir besloot te vluchten. Hij kwam in Nederland terecht, een azc in Wageningen, waar hij al snel vrienden maakte. Daar zette hij zich aarzelend weer aan het schilderen. Amir mocht ook in andere vluchtelingenkampen muurschilderingen maken. Toen ook rijpte bij hem een idee, eerst pril nog maar hoe langer hij erover nadacht hoe sterker het verlangen werd. Amir nam een paar medewerkers van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers in vertrouwen: hij zou heel graag een schilderij voor Nederland willen maken. Een portret van Willem-Alexander en Maxima. Waar hij in Iran geen zin in had, wilde hij hier van harte doen.

Amir stak zijn lof niet onder stoelen of banken. “Sinds de dag dat ik in Nederland asiel heb aangevraagd, zag ik dat de Dienst Vreemdelingenzaken en het COA alle asielzoekers hier onafgebroken hebben gesteund.” Hij was vooral getroffen door de aandacht voor veiligheid voor gezinnen, het aanbod van educatieve en recreatieve faciliteiten en de mogelijkheden om Nederlands en Engels te leren. Het gaf hem een groot gevoel van menselijkheid die hij in Iran zo had gemist. Het leven in Nederland ervoer hij als hartelijk en gastvrij.

Handgemaakt canvas

Het COA besloot Amir te ondersteunen. Hij kreeg een aparte ruimte en doeken waarmee hij kon experimenteren. Het werd zelfs een officieel project dat door het COA-directoraat werd goedgekeurd. Eerst nam Amir de tijd om beelden van het koninklijk paar te bestuderen, en bekeek portretten van andere kunstenaars. Daarna werd hem in Wageningen een officieel staatsportret bezorgd waarvan hij de contouren op het doek zette en toen aan het werk toog. Een handgemaakt canvas, van twee bij drie meter. Vijf maanden later maakte hij met z’n verfkwast de laatste streek. Dat was begin dit jaar. Amir kreeg direct een uitnodiging van de burgemeester van Wageningen, of hij even naar een conferentie op de universiteit wilde komen. Daar werd hij in de bloemetjes gezet. Amir had meteen een verzoek klaar: of hij in de stad hier en daar wat graffiti mocht maken. Het mocht. Graag zelfs.

Het immense portret bleef niet in Wageningen. Het COA had beloofd het schilderstuk naar het Koninklijk Paleis in Den Haag te sturen en aan de Koning en de Koningin aan te bieden.

Er ging een brief van Amir mee

“Hunne Majesteiten Koning Willem-Alexander en Koningin Máxima, ik groet u met veel liefde. Momenteel verblijf ik bijna 1 jaar in Nederland. Tijdens mijn kort verblijf hier, ben ik verliefd geworden op het land en de mensen, de liefde, de verdraagzaamheid die ik van de mensen in Nederland heb ontvangen, ze hebben bij mij voor veel indruk en rust gezorgd. Ik wil zo graag iets terug doen voor de goedheid dat ik ontvangen heb.

Ik, Amir Edrisi, heb na 38 jaar mijn land moeten ontvluchten. Een beslissing wat zeer moeilijk, hartverscheurend en onverwacht was. Maar het is ook een beslissing geweest wat ervoor gezorgd heeft dat ik in een land terecht ben gekomen waar ik getuige ben van een samenleving waar mensenrechten wel gerespecteerd worden. De maatschappij waar ik nu in verblijf maakt het mogelijk dat ik veilig mijn werk kan doen. Om mijn dankbaarheid uit te drukken, wil ik heel graag een bericht sturen, gevuld met de gedachtes van een Perzisch artiest, aan Hunne Majesteiten Koning Willem- Alexander en Koningin Máxima.

Nu ik 1 jaar in Nederland woon, snap ik de betekenis van veilig zijn. Wat voor mij bijzonder is, is het geluk dat ik in Nederland zie, van de kinderen tot de ouderen, van de zieken tot gezonden, van de atheïsten tot de religieuzen, dit allemaal in uw Koninkrijk. Als artiest zijnde, wil ik graag uit het diepste van mijn hart, mijn dankbaarheid tonen aan u Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander en Hare Majesteit Koningin Máxima, door middel van een schilderij. Ik, als een 'vertegenwoordiger’ van het volk van Iran, een land met een 2500 jaar oude koningshuis, wil graag melden dat we op zoek zijn naar vrede en vrijheid. Wij willen u graag bedanken vanwege het feit dat we veilig in uw land kunnen verblijven.”

Vincent van Gogh

Amir heeft inmiddels een ander idool gevonden aan wie hij zich kan optrekken. Vincent van Gogh is nu zijn favoriete kunstenaar. Van Gogh wil hij combineren met artistieke invloeden uit zijn geboorteland, van Iraanse meesters als Davar Yousefi en Al-Mohammad Tatar, en de miniaturen van Hossein Behzad. Motieven genoeg, die Amir naar hartenlust op canvas of op muren ergens in Nederland tovert. En hij heeft alweer een nieuw groot project op het oog. “De 'Children of War'-portretten wordt mijn volgende werk. Kinderen zijn de belangrijkste slachtoffers van geweld. Mijn doel is vrede, liefde en vriendschap te weerspiegelen in een ruimte zonder oorlog, strijd en wrok tussen slachtoffers.”

Een verblijfsvergunning voor vijf jaar is net binnen, na achttien maanden van wachten en eindeloos schilderen. Vrij om te doen wat hij wil. Binnenkort krijgt hij zijn eigen woning. De kunstenaar is eindelijk gelukkig.